ΑΝΤΙ ΑΠΟΛΟΓΙΑΣ – ΑΝΟΙΧΤΟ ΚΑΛΕΣΜΑ ΠΑΡΑΙΤΗΣΗΣ ΚΑΘΕ ΣΤΡΑΤΟΔΙΚΗ,
ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΟΥ ΚΑΙ ΟΠΟΙΟΥ ΑΛΛΟΥ ΕΜΙΣΘΟΥ ΥΠΑΛΛΗΛΟΥ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ
ΓΙΑΤΙ ΑΡΝΗΣΗ ΣΤΡΑΤΕΥΣΗΣ
Αρνούμαι την αναγκαιότητα ύπαρξης κάθε στρατού, οποιασδήποτε σύστασης,
προέλευσης, ιδεολογικής απόχρωσης. Τα «αναγκαία κακά» οφείλουμε να τα
αντικαταστήσουμε με «επιθυμητά καλά».
Αρνούμαι να καταταγώ στον ελληνικό στρατό. Αρνούμαι και να προσποιηθώ πως
δεν είμαι καλά για να πάρω το Ι5. Τρέλα είναι να στηρίζει κανείς έναν θεσμό που
παράγει θάνατο, όχι το να τον αρνείται. Βαθύτερη υποχρέωσή μου είναι
τουλάχιστον να μιλήσω για αυτό.
Δεν θεωρώ πως βρίσκομαι στην θέση του κατηγορούμενου, πως πρέπει δηλαδή
να απολογηθώ για κάτι. Δράττω την ευκαιρία σαν ένα βήμα που μου δίνεται για
να μιλήσω για τις αξίες που υποστηρίζω, αξίες εκ διαμέτρου αντίθετες με όσα
προάγει ο στρατός.
Η αξιακή υπεράσπιση του στρατού βασισμένη στο πατρίς-θρησκεία-οικογένεια,
έχει «χρεοκοπήσει» ιστορικά παράγοντας πολέμους, πόνο και μίσος, καθώς θέτει
εξ’ ορισμού απέναντί της κάθε άλλη πατρίδα, κάθε άλλη θρησκεία και κάθε άλλη
οικογένεια. Αν η νοοτροπία του «να ψοφήσει η κατσίκα του γείτονα» ή η
συντεχνιακή λογική (σε εργασιακό, περιβαλλοντικό, τοπικιστικό ή όποιο άλλο
επίπεδο) είναι αυταπόδεικτα καταστροφικές, τότε πώς να μην είναι αυταπόδεικτα
το ίδιο καταστροφικός ο κάθε εθνικισμός που είναι η γιγάντωση αυτού του
εγωκεντρισμού, του μισανθρωπισμού και εν τέλει της αυτοκαταστροφικότητας.
Ποιος μπορεί να είναι ο γνώμονας για να επιλέξει κανείς ένα αξιακό σύστημα που
να έχει γερά θεμέλια; Εγώ θέτω σαν κριτήριο πέρα από την λογική επεξεργασία,
την συναισθηματική πληρότητα που μου προσδίδει η κάθε αξία και η εφαρμογή
της στην ζωή μου. Με άλλα λόγια, στόχος και πυξίδα είναι η νοηματοδότηση της
ζωής απέναντι στο παράλογο της ύπαρξης και μέσα σε αυτό. Νοηματοδότηση
στηριζόμενη από τις αξίες που αναδεικνύουμε και μας αναδεικνύουν.
ΟΙ ΑΞΙΕΣ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ ≠ ΟΙ ΔΙΚΕΣ ΜΟΥ ΑΞΙΕΣ
~Βασική αρμοδιότητα του στρατού είναι η υπεράσπιση των συνόρων. Αντίθετα
εγώ απεργάζομαι την κατάργηση τους.
Ας μην γελιόμαστε μιλώντας για υπεράσπιση των συνόρων. Ο αμυντικός
ελληνικός στρατός, όπως αρεσκόμαστε να τον ονομάζουμε, έχει συνδράμει σαν
σύμμαχος του νατο, παραχωρώντας βάσεις αλλά και στέλνοντας έμψυχο
δυναμικό σε δήθεν ειρηνευτικές επεμβάσεις ανά τον κόσμο (Κορέα, Ιράκ,
Αφγανιστάν, Λιβύη). Ταυτόχρονα το ίδιο το ελληνικό κράτος έχει
υπερδιπλασιαστεί από την ίδρυσή του μέχρι και το 1947, εκμεταλλευόμενο όλους
τους πολέμους που μεσολάβησαν (παγκόσμιοι, βαλκανικοί). Αλλά δεν έμεινε
απλώς στο να καιροφυλακτεί. Έκανε και άμεσες επεκτατικές κινήσεις, που δεν
του βγήκαν βέβαια, όπως η μικρασιατική εκστρατεία αλλά και επί χούντας
προσπαθώντας να προσαρτήσει την Κύπρο με το πραξικόπημα.
Μεταξύ των άλλων, οι στρατοί αναλαμβάνουν τη διαχείριση των προσφυγικών
ροών (σαν να μιλάμε για ένα άψυχο ρευστό), που οι ίδιοι γεννούν. Πρόσφυγες και
μετανάστες που ξεριζώνονται είτε με άμεσους βομβαρδισμούς, είτε με
οικονομικές πολιτικές ξεζουμίσματος του «υποανάπτυκτου-αναπτυσσόμενου»
κόσμου, είναι πλέον στην διάθεση των διεθνών οικονομικών λόμπι σαν μια φτηνή
και ευέλικτη εργατική «πρώτη ύλη».
Γιατί να καταργήσουμε τα σύνορα; Η ελεύθερη μετακίνηση ανθρώπων και ιδεών,
είναι ένα πρώτο βήμα προς μια κοινωνία αποδοχής, κατανόησης και
συμπερίληψης. Αποδοχή δεν σημαίνει ούτε ταύτιση, ούτε κατά ανάγκη
ενσωμάτωση. Δεν χρειάζεται να οδηγηθούμε σε μια δυστοπία ισοπέδωσης και
ομοιομορφίας. Το να είναι μια κοινωνία ανοιχτή προς το διαφορετικό, να γνωρίζει
χωρίς να δαιμονοποιεί, να φιλοξενεί χωρίς να εχθρεύεται, να περιεργάζεται χωρίς
να φοβάται, είναι αρκετό. Τα σύνορα είναι το πρωταρχικό σύμβολο κάθε
διαχωρισμού. Υπηρετούν τις αφηγήσεις μίσους και τις πρακτικές εκμετάλλευσης.
Οι κοινωνίες όπως και οι άνθρωποι, σκληραίνουν για να προστατευτούν,
κλείνονται στον εαυτό τους, περιορίζουν και περιορίζονται, χτίζουν σύνορα και
αρνούνται να δουν πως τελικά βρίσκονται μέσα στην φυλακή που μόνοι έφτιαξαν.
Αντί αυτού ας προσπαθήσουμε να ανοίξουμε, ας εστιάσουμε σε ότι μας ενώνει
και ας χαρούμε τις διαφορές μας.
~Οι στρατοί συναγωνίζονται διεθνώς σε μια ατέρμονη κούρσα πολεμικών
εξοπλισμών. Ο δικός μου προσανατολισμός βρίσκεται σε έναν γενικευμένο
παγκόσμιο αφοπλισμό.
Οι ψυχροί πόλεμοι και ο παραλογισμός των πολεμικών εξοπλισμών μαζί με την
κατακόρυφη ανάπτυξη της πολεμικής τεχνολογίας, αφήνουν στο χέρι, ή πιο
σωστά στην ψυχική ισορροπία αυτών που έχουν την εξουσία, την επιβίωση του
ανθρώπινου είδους. Και δεν ήταν λίγοι, στην μέχρι τώρα ανθρώπινη ιστορία, οι
παράφρονες που έχουν πάρει στον λαιμό τους εκατομμύρια ζωές. Μόνο που
τώρα, είναι ακόμα πιο επικίνδυνα τα πράγματα.
Τα διαπλανητικά συμφέροντα παράγουν πολέμους, με μόνους νικητές κάποιους
έχοντες και κατέχοντες. Οι σημερινές ευαίσθητες ισορροπίες είναι ένα τρανταχτό
παράδειγμα για το ποιος είναι σίγουρα ο χαμένος σε αυτή την κούρσα ισχύος.
Γιατί να πάρουμε μέρος στους πολέμους τους;
Πως μπορεί όμως να είναι εφικτός ένας παγκόσμιος αφοπλισμός; Είναι κάτι που
ανήκει στην σφαίρα της φαντασίας ή που πρέπει να το εναποθέσουμε στις
διεθνείς διαπραγματεύσεις των πολεμόχαρων υπουργείων μας; Αν ξεκινήσει από
τα κάτω μια μαζική άρνηση του στρατού, αν δεν υπάρχει διαθέσιμο κρέας για τις
οβίδες τους, αλλά ούτε άτομα διαθέσιμα να γίνουν τα εκτελεστικά τους όργανα,
τότε θα έχει γίνει το ουσιαστικότερο βήμα ώστε να μπορέσουμε τελικά να
κλείσουμε σε ένα δωμάτιο τους υπουργούς, τους στρατηγούς και τους
συνταγματάρχες και αν θέλουν ας βγάλουν τα δικά τους μάτια.
~Η θητεία είναι η βασική απόδειξη της υποταγής των ζωών μας στο κράτος. Η
ουσιαστική αξία, την οποία μόνο προφασίζεται το κράτος, είναι η προσφορά στην
κοινωνία.
Βγαίνοντας από τον στρατό, αλλά και κατά την διάρκεια της θητείας, η
πλειοψηφία των φαντάρων (για να μην πω όλοι!) βιώνουν ένα κενό. Το κενό αυτό
είναι ενδεικτικό της έλλειψης νοήματος. Φυσικά συνδράμει σε αυτό το αίσθημα και
η προσπάθεια που γίνεται μέσα στον στρατό για την ισοπέδωση της
προσωπικότητας. Αυτό γίνεται από τους αξιωματικούς είτε με πολύ ζήλο και
ευλάβεια είτε ακολουθώντας απλά το τυπικό. Η δημιουργία πειθήνιων εκτελεστών
αποστερεί το νόημα, σε αντίθεση με μια προσπάθεια συλλογικού προσδιορισμού
της ζωής μας. Τι είναι πάλι αυτό;
Φανταστείτε για λίγο έναν στρατό διαφορετικό. Έναν στρατό που δεν θα ήταν καν
σχολείο (το σχολείο φέρει ήδη αρκετά στοιχεία στρατιωτικοποίησης), αλλά ούτε
και κατασκήνωση προσκόπων. Έναν στρατό που θα ενθάρρυνε την συνεργασία.
Έναν στρατό που θα διευκόλυνε την ειρηνική επίλυση των διαφορών. Έναν
αυτοδιαχειριζόμενο στρατό όπου οι παλαιότεροι θα μεταλαμπαδεύουν την
εμπειρία τους στους νεότερους. Έναν στρατό δίχως όπλα, στολές, ανώτερους,
εντολές. Έναν στρατό που περιλαμβάνει κάθε φύλο και σεξουαλικότητα. Έναν
στρατό που προετοιμάζει για το μετά. Έναν στρατό της ζωής και όχι του θανάτου.
Σε έναν τέτοιο στρατό θα κατατασσόμουν με ευχαρίστηση. Προφανώς όμως δεν
πρόκειται πλέον για στρατό αλλά μάλλον για το αντίθετό του.
Δεν με ενδιαφέρει μια ζωή προσανατολισμένη σε μια εγωιστική καλοπέραση.
Παρόλα αυτά δεν νιώθω πως έχω υποχρεώσεις απέναντι στο ελληνικό κράτος,
νιώθω την ανάγκη να προσφέρω στην κοινωνία που ζω. Αυτό το κάνω με τον
δικό μου τρόπο, μέσω του θεάτρου ή της παιδαγωγικής χωρίς την
διαμεσολάβηση του κέρδους. Το να παρατήσεις την ζωή σου για να αφοσιωθείς
μέσω της εναλλακτικής θητείας για κάποιους μήνες στο να δίνεις και μετά αυτό
ήταν, δημιουργεί ανισορροπία σε εσένα τον ίδιο αλλά και στους γύρω σου. Το να
προσπαθήσεις να εντάξεις την ανιδιοτελή προσφορά μέσα στην ζωή σου,
αποκτάει άλλο βάρος. Δεν αποτελεί τιμωρία αλλά επιλογή.
~Πρωταρχικό μέλημα του στρατού είναι η ισοπέδωση της προσωπικότητας μέσω
της ομοιομορφίας και της δημιουργίας στερεοτύπων. Η κοινωνία που
οραματίζομαι διέπεται από αποδοχή του διαφορετικού και άρα ποικιλομορφία.
Στηρίζει την κριτική σκέψη, την αυθόρμητη έκφραση και την αναζήτηση της
ταυτότητας.
Στην μια μεριά έχουμε την στέρηση της κριτικής σκέψης, την συμμόρφωση, την
πειθάρχηση, τις φυλακές, τις τιμωρίες, το πρότυπο του σκληρού «άντρα», την
ισοπέδωση της προσωπικότητας, την εξάλειψη της διαφορετικότητας, την τυφλή
υπακοή, την ιεραρχική «καρπαζιά» του ανώτερου στον κατώτερο και του παλιού
στον νέο.
Από την άλλη μεριά έχουμε την αμφισβήτηση, την συνδιαμόρφωση, την
αυτοπειθαρχία, την ελευθερία, την αυτοδιάθεση, την επιλογή, την αναζήτηση, την
ποικιλότητα, την αποδοχή, την ανιδιοτελή προσφορά από την καθεμία σύμφωνα
με τις δυνατότητές της, στον καθένα σύμφωνα με τις ανάγκες του. Για μένα η
επιλογή είναι αυτονόητη.
Η ΦΑΝΤΑΣΙΑΚΗ ΘΕΣΜΙΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ
Οι περισσότεροι, αν όχι όλοι οι άνθρωποι, δεν πιστεύουν πως ζούμε σε έναν
κόσμο ιδανικά πλασμένο. Συνεχίζουν όμως να τον θρέφουν γιατί πιστεύουν πως
τους θεσμούς που τον διέπουν δεν είναι στο χέρι μας να τους αλλάξουμε. Κι αν
εξαιρέσεις ένα μικρό ποσοστό που συνειδητά αναπαράγει το κατεστημένο, που
φροντίζει για την ευημερία των ελίτ, οι υπόλοιποι πνίγονται ή δυσανασχετούν.
Γιατί οι θεσμοί που ορίζουν τις ζωές μας και ο πολιτισμός που έχει διαμορφωθεί
ενδιαμέσω αυτών (ή και τους έχει διαμορφώσει), δεν υπηρετούν την
νοηματοδότηση της ζωής.
Ασφαλώς ο στρατός όπως και όλοι οι θεσμοί υπηρετούνται και αναπαράγονται
από ανθρώπους. Το ίδιο και ο εθνικισμός, ο φασισμός, ο καπιταλισμός και κάθε
άλλος επιβλαβής -ισμός. Παρόλα αυτά δεν θέλω να εχθρεύομαι τους ανθρώπους
αλλά τις ιδέες που πρεσβεύουν και τα συστήματα που στηρίζουν. Το να
αναπαράγουμε έναν διαφορετικό πόλεμο και να στήσουμε έναν νέο στρατό (έστω
κι αν έχει ταξικά χαρακτηριστικά) είναι ένα ακόμα ολίσθημα όταν το νόημα
βρίσκεται μάλλον σε μια διαδικασία απομιλιταρισμού της κοινωνίας.
Αυτοί κατά την γνώμη μου που πρέπει να απολογηθούν, είναι όσοι στελεχώνουν
τους μηχανισμούς αυτούς που παράγουν θάνατο. Και πρέπει να απολογηθούν
πρώτα από όλα απέναντι στον ίδιο τον εαυτό τους. Το «κάνω την δουλειά μου»
δεν παρέχει καμία ηθική νομιμοποίηση. Αυτό που οφείλει κανείς είναι να
σταθμίσει όλα όσα δίνουν νόημα στην ζωή και όλα όσα της το στερούν, και αν δει
στο τέλος τον εαυτό του να υπηρετεί την «λάθος» μεριά μέσα από την δουλειά
του, να βρει τον τρόπο να παραιτηθεί.
Οι στρατοί σαν ένα αναπόσπαστο κομμάτι του παλιού κόσμου, αναπαράγουν το
μίσος. Ο κόσμος που ονειρεύομαι έχει σαν αξίες του την λαχτάρα για την ζωή,
την δημιουργία, την αβίαστη χαρά, την αγάπη, το παιχνίδι, το «τρεμάμενο
ανθρώπινο σώμα». Για να δανειστώ τα λόγια από έναν άλλο αρνητή στράτευσης:
«πιστεύω μονάχα στο τρεμάμενο ανθρώπινο σώμα. Οτιδήποτε γεννάει,
μεγαλώνει, θρέφει, βοηθάει, αγαπάει, θεραπεύει, σέβεται, λατρεύει αυτό το
τρεμάμενο ανθρώπινο σώμα είναι πια η μόνη αξία μου, η μόνη πυξίδα της ζωής
μου. Οτιδήποτε βιάζει, καταστρέφει, αφανίζει, σκλαβώνει, χειραγωγεί, σκοτώνει
το τρεμάμενο ανθρώπινο σώμα είναι κομμάτι του κόσμου που αγωνίζομαι να
αφήσω μακριά μου.» (Θανάσης Τριαρίδης)
Γιατί να μην φανταστούμε έναν κόσμο όμορφο; Έναν κόσμο που να θέλουμε να
ζήσουν τα παιδιά μας; Που να μας προτρέπει να γεννήσουμε παιδιά, που να μας
πλημυρίζει με αγάπη για την ζωή; Οι αξίες που θέλουμε να δώσουμε δεν μπορεί
να είναι κοινές στην φαντασία όλων, αλλά αν υπάρχει σαν κοινή βάση ο
σεβασμός στην διαφορετικότητα και η αγάπη για την ποικιλομορφία, υπάρχει
χώρος για την πραγματοποίηση του ονείρου. Αν οδηγούμαστε από την
περιέργεια να ψηλαφίσουμε το άγνωστο κι όχι από τον φόβο που μας οχυρώνει
απέναντί του, δεν θα μισούμε ούτε θα πολεμάμε. Αλλά ούτε θα υπάρχει ανάγκη
για ταύτιση. Δεν θα υπάρχει φανατισμός, προσηλυτισμός, μισαλλοδοξία.
Για να φτάσουμε εκεί πρέπει να μάθουμε να επικοινωνούμε, γνωρίζοντας αρχικά
τον ίδιο μας τον εαυτό, τις ανάγκες και τις βαθύτερες επιθυμίες του,
διαχωρίζοντας τις πανανθρώπινες αξίες από τις δημιουργημένες επιθυμίες και
σιγά – σιγά να μάθουμε να ακούμε και τους συνανθρώπους μας. Αφήνοντας να
γκρεμιστούν πίσω μας όσοι θεσμοί στηρίζουν τον παλιό κόσμο,
αποστελεχώνοντάς τους.
Και αν μπορέσουμε να τον φανταστούμε, γιατί μετά να μην προσπαθήσουμε για
αυτόν τον κόσμο; Αν εγώ αρνηθώ τον στρατό, αν εσείς παραιτηθείτε από την
θέση σας, θα δώσουμε ένα παράδειγμα, αν σταματήσουμε να υπηρετούμε κάτι
που δυσκολευόμαστε να πιστέψουμε σε αυτό, τότε θα δημιουργηθεί χώρος και
προηγούμενο.
Τότε θα πιστέψουν κι άλλοι άνθρωποι στη δύναμη που όλοι έχουμε. Κι αυτό θα
γίνει σε αυτήν την χώρα, στην χώρα του ονομαζόμενου «εχθρού» και σε κάθε
χώρα, μέχρι να πέσει και ο τελευταίος εχθρός, ο τελευταίος στρατός, ο τελευταίος
θεσμός που υπηρετεί το μίσος.
ΜΟΝΗ ΠΑΤΡΙΔΑ ΤΑ ΠΑΙΔΙΚΑ ΜΟΥ ΧΡΟΝΙΑ
Μ. Β.
Leave a Reply