«Δες τώρα μόνος Σου, ποιός είχε δίκιο: Εσύ ή εκείνος που σε ρωτούσε τότε [στην έρημο]; Θυμήσου το πρώτο ερώτημα. Αν και δεν σ’ το λέω κατά λέξη, μα το νόημά του ήταν τούτο: “Θέλεις να πας στον κόσμο και πηγαίνεις μ’ αδειανά χέρια, με κάποια υπόσχεση ελευθερίας που οι άνθρωποι με την ηλιθιότητά τους και με την έμφυτή τους διαφθορά δεν μπορούν ούτε καν να την κατανοήσουν, που τη φοβούνται και τη σκιάζονται γιατί τίποτα και ποτέ δεν υπήρξε για τον άνθρωπο και την ανθρώπινη κοινωνία πιο αφόρητο από την ελευθερία! Εσύ βλέπεις αυτές τις πέτρες μέσα σε τούτη τη γυμνή πυραχτωμένη έρημο; Κάνε τες ψωμιά και η ανθρωπότητα θα τρέξει από πίσω Σου σαν κοπάδι, γεμάτη ευγνωμοσύνη και υπακοή, αν και πάντα θα τρέμει από φόβο πως θα μπορούσε ν’ αποτραβήξεις το χέρι Σου και να πάψεις να τής δίνεις τα ψωμιά Σου”. Μα Συ δε θέλησες να στερήσεις απ’ τον άνθρωπο την ελευθερία κι απόρριψες την προσφορά γιατί σκέφτηκες: “Τι ελευθερία θα ’ναι αυτή όταν η υπακοή θα εξαγοραστεί με ψωμιά;” Πρόβαλες την αντίρρηση πως ο άνθρωπος “ουκ επ’ άρτω μόνω ζήσεται”, μα το ξέρεις πως εν ονόματι αυτού του ίδιου του γήινου άρτου θα ξεσηκωθεί εναντίον Σου το πνεύμα της γης, θα Σε πολεμήσει και θα Σε νικήσει κι όλοι θα το ακολουθήσουν φωνάζοντας: “Κανείς δε μοιάζει μ’ αυτό το θηρίο που μάς έδωσε τη φωτιά τ’ ουρανού!”. Το ξέρεις πως θα περάσουν αιώνες κι αιώνες, και η ανθρωπότητα θα διακηρύξει με το στόμα της Σοφίας και της Επιστήμης πως έγκλημα δεν υπάρχει, και πως συνεπώς δεν υπάρχει αμαρτία και πως υπάρχουν μονάχα πεινασμένοι: “Χόρτασέ τους και τότε μονάχα να τούς ζητάς αρετή!”.Να τι θα γράψουν στη σημαία που θα σηκώσουν εναντίον Σου και που μ’ αυτήν θα γκρεμίσουν το ναό Σου. […]
Ω, ποτέ, ποτέ δεν θα χορτάσουν χωρίς εμάς . Καμιά επιστήμη δε θα τους δώσει ψωμί όσο θα μένουν ελεύθεροι∙ μα στο τέλος θα ’ρθουν να καταθέσουν την ελευθερία τους στα πόδια μας και θα μας πουν: “Κάντε μας σκλάβους, μα χορτάστε μας”. […]
Αν αποδεχόσουν τους “άρτους”, τότε θ’ απαντούσες στη συμπαντική και προαιώνια ανθρώπινη λαχτάρα τόσο του ατόμου όσο και τού συνόλου, δηλαδή στο: “Ποιόν θα προσκυνήσω;”. Γιατί δεν υπάρχει πιο ακατάπαυστη και πιο βασανιστική φροντίδα για τον άνθρωπο, όταν μένει ελεύθερος, παρά πώς να βρει όσο γίνεται γρηγορότερα κάποιον να προσκυνάει. Γι’ αυτή τη γενική λατρεία εξολοθρεύουν ο ένας τον άλλον με το σπαθί. […]
Υπάρχουν τρεις δυνάμεις στον κόσμο που θα μπορούσαν να νικήσουν και να υποτάξουν για πάντα τη συνείδηση αυτών των αδύναμων στασιαστών, κι αυτό για τη δική τους ευτυχία. Αυτές οι δυνάμεις είναι: το θαύμα, το μυστήριο και το κύρος. Εσύ απόρριψες και το ’να, και το άλλο, και το τρίτο∙ κι έδωσες μονάχος σου τα παράδειγμα για να κάνουν όλοι το ίδιο. […]
Αυτό κάναμε λοιπόν. Διορθώσαμε το έργο Σου και το θεμελιώσαμε στο θαύμα, στο μυστήριο και στο κύρος. Και οι άνθρωποι χάρηκαν που τους οδήγησαν και πάλι σαν αγέλη και που πέταξαν επιτέλους απ’ τις καρδιές τους το τόσο τρομερό δώρο τής ελευθερίας, που τους έφερνε βάσανα».
Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι, Αδελφοί Καραμάζοφ (1879-1880)
[όπου μιλάει ο Μέγας Ιεροεξεταστής]
μετάφραση Άρης Αλεξάνδρου
*υπενθύμιση από dangerfew.gr
Leave a Reply