Τι γυρεύουν οι έμποροι στην Αγ. Λαύρας;

ΑΝΑΡΤΗΘΗΚΕ: 22/12/2014
Αναλύσεις & Θέσεις

Στο προηγούμενο (πρώτο) τεύχος του Carex Flacca, υπήρχε ένα κείμενο με τίτλο “Για την εισβολή των εμπορευματικών σχέσεων στο δημόσιο χώρο”. Σε αυτό το κείμενο, ανάμεσα σε άλλα, γράφαμε:

[…] Θεωρώντας τον Δημόσιο χώρο ως τη χωρική αποτύπωση της “δημόσιας σφαίρας”, του πεδίου εκείνου δηλαδή μέσα στο οποίο αναπτύσσεται η διαλεκτική των ανθρώπινων σχέσεων δίχως να υπόκειται σε κανενός είδους εμπορευματική σχέση, γίνεται αντιληπτό ότι ο χώρος αυτός εξ ορισμού έχει ελάχιστα να προσφέρει στο διαρκές καπιταλιστικό διακύβευμα της σχέσης μεταξύ παραγωγής και κατανάλωσης. Και γι’ αυτό το λόγο δέχεται την επιτηδευμένη απαξίωση της Κυριαρχίας. […] Αυτή η πραγματικότητα της απαξίωσης και απονέκρωσης μετατρέπει τον Δημόσιο χώρο σε βορά του “αναπτυξιακού” Κεφαλαίου που έρχεται να τον “αξιοποίησει” με την πρόφαση της διευκόλυνσης των πληθυσμών, της κάλυψης κοινωνικών αναγκών, του καλλωπισμού της πόλης, της μετατροπής του σε ένα “ασφαλές” περιβάλλον. Οι πεζόδρομοι και οι πλατείες γεμίζουν τραπεζοκαθίσματα, τα πάρκα γεμίζουν καφετέριες και εμπορικά κέντρα που “πουλάνε με θέα το πράσινο”, οι αλάνες μετατρέπονται σε πολυώροφα πάρκινγκ αυτοκινήτων κ.ο.κ. Πρόκειται για την επέλαση του Κεφαλαίου που έρχεται να αναδιατάξει και να επανανοηματοδοτήσει το Δημόσιο τοπίο, αφαιρώντας τα χαρακτηριστικά ελευθερίας του και τροφοδοτώντας το με περιεχόμενα που το ορίζουν εκ νέου στη βάση των καπιταλιστικών προσταγών. […]

Χαρακτηριστικό παράδειγμα λεηλασίας του Δημόσιου χώρου στο Αιγάλεω αποτελεί ο πεζόδρομος της Αγ. Λαύρας. Πρόκειται για έναν πεζόδρομο που, μέχρι πριν λίγα χρόνια, περνούσε απαρατήρητος στην καθημερινή ροή της πόλης. Για την ακρίβεια, οι πιο υποψιασμένοι τον γνωρίζαμε ως τον πεζόδρομο πάνω στον οποίο βρίσκεται ο “Όμιλος Φίλων Ελληνικής Αστυνομίας”, ενώ ελάχιστοι γνώριζαν για την κλινική “Αγ. Ειρήνη” που υπάρχει εκεί μέχρι και σήμερα.

Από τα μέσα της πρώτης δεκαετίας της χιλιετίας, στον πεζόδρομο της Αγ. Λαύρας άρχισαν να ανοίγουν τα πρώτα “ρακάδικα” και κάποια café-bar. Πρόκειται για την εποχή όπου στη μητρόπολη έχει ήδη προωθηθεί και εγκαθιδρύεται η εναλλακτική κουλτούρα της περιοχής του Ψυρρή: ρακάδικα, καφενέδες και ναργιλεδάδικα που παίρνουν τη σκυτάλη από τα παραδοσιακά κουτούκια και ρεμπετάδικα. Η νέα εναλλακτική μόδα στοχεύει στις νέες ηλικίες (κυρίως φοιτητές), μερακλώνει με ρεμπέτικους αμανέδες και σύγχρονη “έντεχνη” μουσική, καταναλώνει φθηνό αλκοόλ (κυρίως κρασί και ρακή) και παρουσιάζεται ως ο αντίποδας της mainstream διασκέδασης της Πίστας και των Clubs.

Με την ταμπέλα του “εναλλακτισμού” αυτά τα μαγαζιά κατάφεραν να αποκτήσουν ένα σταθερά αυξανόμενο κοινό που τροφοδοτούταν διαρκώς -και εκτός των άλλων- από τον κόσμο της (φοιτητικής κι όχι μόνο) αριστεράς αλλά και της αντιεξουσίας. Λειτούργησαν, έτσι, ως μια ακόμη δεξαμενή ενσωμάτωσης στη μεγάλη αγκαλιά του Κεφαλαίου όλων εκείνων των ανθρώπων που μέχρι τότε αρνούνταν να κοινωνικοποιηθούν στα club του Μπουρναζίου ή της Παραλιακής. Και, όπως είναι φυσικό, αυτή η ενσωμάτωση λειτούργησε αντιθετικά προς οποιαδήποτε υπόνοια αυτοοργάνωσης των επιθυμιών, της δημιουργικότητας, της συλλογικής έμπνευσης και ψυχαγωγίας σε μια κατεύθυνση επιθετική προς τις υπάρχουσες εμπορευματικές σχέσεις. Με άλλα λόγια, το ελληνικό κεφάλαιο φρόντισε ώστε να ενσωματώσει και να αφομοιώσει τις κοινωνικές αντιθέσεις, δημιουργώντας θεματικές ζώνες διασκέδασης “που όλους τους χωράνε”. Τουλάχιστον φαινομενικά.

Αυτό που δε γίνεται αντιληπτό είναι ότι η μάσκα του εναλλακτισμού των συγκεκριμένων μαγαζιών έρχεται να επισκιάσει μια πραγματικότητα που όχι μόνο δε θίγει αλλά αντίθετα διευρύνει τις καπιταλιστικές σχέσεις στο σύνολό τους, όπως θα δούμε παρακάτω.

Ας επιστρέψουμε στο Αιγάλεω και στον πεζόδρομο της Αγ. Λαύρας. Στην ιστοσελίδα ενός από τα πρώτα ρακάδικα που άνοιξαν στην περιοχή διαβάζουμε: «Η Ρακαδημία γεννήθηκε το 2007 στο Αιγάλεω. Το πρώτο μεζεδοπωλείο του πεζόδρομου. Καλό φαγητό, καλές τιμές και καλή διάθεση. Σήμερα η Ρακαδημία μεγάλωσε, ομόρφυνε και ωρίμασε.» Πράγματι, όταν η Ρακαδημία ξεκίνησε τη λειτουργία της ήταν ένα μικρό γωνιακό μαγαζάκι. Τώρα τα τραπεζοκαθίσματά της εκτείνονται σε όλο τον πεζόδρομο στο πλάι εκατοντάδων άλλων τραπεζοκαθισμάτων γειτονικών μαγαζιών. Από το 2007 μέχρι και σήμερα, ο πεζόδρομος της Αγ. Λαύρας έγινε ένα θεματικό πάρκο [1] εναλλακτικής συνάντησης και διασκέδασης. Τα μαγαζιά που άνοιξαν, ως επί το πλείστον φοιτητικά καφενεία και ρακάδικα, έχουν αλλάξει παντελώς την εικόνα ενός συνοικιακού (μέχρι άλλοτε) πεζόδρομου, δημιουργώντας ένα κλίμα ασφυξίας. Σε μια λωρίδα γης περίπου 150 τ.μ. στριμώχνονται εκατοντάδες τραπεζοκαθίσματα καθιστώντας αδύνατη ακόμη και την προσπέλαση του πεζόδρομου στις ώρες αιχμής. Μια λωρίδα γης που νοικιάζουν εδώ και χρόνια οι δημοτικές τοπικές αρχές στους μαγαζάτορες έναντι χρηματικών ποσών [2].

Σε αυτό το σημείο, έχει μια σημασία να προσεγγίσουμε τα συγκεκριμένα μαγαζιά από γεωγραφική και πολεοδομική σκοπιά. Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, τα μαγαζιά της Αγ. Λαύρας επενδύουν στη νεανική πελατεία και ιδιαίτερα στους φοιτητές. Το Αιγάλεω είναι μια πόλη που φιλοξενεί τα μοναδικά δύο Τεχνολογικά Ιδρύματα του λεκανοπεδίου (ΤΕΙ Αθήνας και ΤΕΙ Πειραιά), ενώ συνορεύει με το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο που βρίσκεται επί της Ιεράς Οδού. Με δεδομένο αυτό, το Αιγάλεω είναι μια πόλη που κατοικείται από μεγάλο αριθμό φοιτητών και φοιτητριών και συνεπώς αποτελεί πρόσφορο πεδίο για την εγκαθίδρυση και εξάπλωση φοιτητικών καφενείων όπως αυτά στην Αγ. Λαύρας.

Ακόμη, είναι γνωστό ότι οι πεζόδρομοι και οι πλατείες αποτελούν τα αγαπημένα σημεία επίδοξων μαγαζατόρων, μιας και “προσφέρουν” δυνατότητα επέκτασης του μαγαζιού στο Δημόσιο χώρο ενώ ταυτόχρονα είναι σχετικά απομακρυσμένα από τις οδικές αρτηρίες και το θόρυβο των δρόμων. Ανάμεσα στους πολλούς πεζόδρομους της πόλης, η Αγ. Λαύρας (όπως και η Χρυσοστόμου Σμύρνης [3]) βρίσκεται ακριβώς στο κέντρο της πόλης συνορεύοντας με τους δύο κεντρικότερους δρόμους της ευρύτερης περιοχής (Ιερά Οδός και Λεωφόρος Θηβών). Ταυτόχρονα βρίσκεται σε ελάχιστη απόσταση από το σταθμό ΜΕΤΡΟ Αιγάλεω (περίπου 430μ.) και σε λίγο μεγαλύτερη από το σταθμό ΜΕΤΡΟ της Αγ. Μαρίνας (περίπου 1χλμ.). Πρόκειται, λοιπόν, για ένα σημείο που βρίσκεται πάνω στον κεντρικότερο κόμβο ροής εμπορευμάτων της Δυτικής Αττικής.

Τέλος, δεν μπορεί να παραληφθεί το γεγονός ότι ο πεζόδρομος της Αγ. Λαύρας ήταν -μέχρι το 2007- ένας πεζόδρομος χωρίς κάποια ιδιαίτερη αξιοποίηση από το Κεφάλαιο. Κατά κύριο λόγο, ήταν μια κατοικήσιμη γειτονιά που φιλοξενούσε ένα-δυο παραδοσιακά καφενεία και καφετέριες. Το γεγονός αυτό διευκόλυνε στη μετέπειτα δημιουργία (από το μηδέν) ενός θεματικού πάρκου [4] εναλλακτικής διασκέδασης που απευθύνεται κυρίως στη φοιτητική κοινότητα.

Και επειδή όπως γράψαμε, τα συγκεκριμένα μαγαζιά αποτελούν, στην πραγματικότητα, προπύργια των καπιταλιστικών σχέσεων, η εμπορευματοποίηση του πεζόδρομου ήρθε παρέα με όλα του κόσμου τα απεχθή:

– Η επιθετική εγκαθίδρυση των μαγαζιών άλλαξε ριζικά το τοπίο. Η μαζική προσέλευση κόσμου και η ασφυκτική κατανάλωση διασκέδασης μέχρι τις πρώτες πρωϊνές ώρες όχι μόνο κατήργησε στην πράξη τη δημόσια χρήση του πεζόδρομου αλλά αναδιέταξε συνολικά τη ζωή των κατοίκων της γύρω περιοχής που είδαν τη γειτονιά τους να γίνεται κεντρικός κόμβος της εναλλακτικής κουλτούρας.

– Εκτός αυτού, το εργασιακό καθεστώς των συγκεκριμένων μαγαζιών δεν έχει τίποτα να ζηλέψει από τον εργασιακό μεσαίωνα που θα ονειρευόταν ο απεχθέστερος καπιταλιστής: χαμηλά ημερομίσθια, ευέλικτα ωράρια και πόστα, ανασφάλιστη εργασία, απλήρωτες υπερωρίες, χαμαλοδουλειές, καθεστώς φόβου συνεχών απολύσεων. Έτυχε να δουλέψουμε σε ένα από αυτά τα μαγαζιά για λίγο καιρό και γνωρίζουμε από πρώτο χέρι τί θα πει να εργάζεσαι στην Αγ. Λαύρας.

– Και φυσικά μπράβοι… Πληρωμένοι θαμώνες των γυμναστηρίων που αναλαμβάνουν να “ρυθμίζουν” τις σχέσεις του μαγαζιού με τον περίγυρό του: τους πελάτες, τους γείτονες, τα υπόλοιπα μαγαζιά, τους μπάτσους κ.λπ. Δεν είναι λίγες οι φορές που έχουμε πληροφορηθεί για (ή βρεθεί μπροστά σε) περιπτώσεις “ρύθμισης” καταστάσεων από τα συγκεκριμένα ανθρωπάρια. Το 2011, για παράδειγμα, βρεθήκαμε μπροστά στον ξυλοδαρμό μετανάστη που δούλευε στο μαγαζί “De Facto” από το αφεντικό και τους μπράβους του επειδή ζήτησε επίμονα τα δεδουλευμένα του. Τότε, μάλιστα, οι μπάτσοι όχι μόνο δεν ενόχλησαν τον μαγαζάτορα αλλά συνέλαβαν έναν σύντροφο επειδή τραβούσε φωτογραφίες! Λίγες μέρες μετά καλέσαμε σε αποκλεισμό του μαγαζιού. Κατά τη διάρκεια της συγκέντρωσης, οι μπάτσοι κάνοντας ελέγχους σε κόσμο της συγκέντρωσης, και δίχως να το ξέρουν, σταμάτησαν δύο από τους μπράβους του συγκεκριμένου μαγαζιού ανακαλύπτοντας ότι είναι οπλισμένοι. Φυσικά, δεν τους συνέλαβαν… Λίγο καιρό αργότερα, αναγνωρίσαμε κάποιους από τους μπράβους που είχαν ακροβολιστεί γύρω από τη συγκέντρωσή μας (έξω από το De Facto) μέσα στο Δημαρχείο Αιγάλεω κατά τη διάρκεια δημοτικού συμβουλίου στο οποίο κάναμε παρέμβαση. Τους είχε καλέσει -ως προσωπικό ασφαλείας- κάποιος δημοτικός σύμβουλος της πλειοψηφίας… Οι μαρτυρίες από γείτονες για τον εκφοβισμό που δέχονται όποτε δηλώνουν την ενόχλησή τους για τη φασαρία που επικρατεί κάθε βράδυ στην Αγ. Λαύρας είναι χαρακτηριστικές.

Είναι δεδομένο, λοιπόν, ότι αν τα café-bar της Χρυσοστόμου Σμύρνης, οι πίστες της Ιεράς Οδού και τα μαγαζιά της Παραλιακής δε μας χωράνε μία φορά, τα ρακάδικα της Αγ. Λαύρας δε μας χωράνε δέκα. Γιατί, όσο κι αν αναγνωρίζουμε μία κοινή απεχθή κουλτούρα και στις δύο περιπτώσεις (αυτή της εμπορευματοποίησης της διασκέδασης, της μαζικής κατανάλωσης, της αλλοτρίωσης και της απαξίωσης των ανθρώπινων σχέσεων), δεν μπορούμε να παραβλέψουμε ότι η δεύτερη περίπτωση φοράει τη μάσκα του διαφορετικού, πλασάρεται ως εναλλακτική λύση και επιχειρεί να βάλει από το παράθυρο όλα αυτά που θέλουμε να πετάξουμε από την πόρτα αυτού του κόσμου. Και θα κάνουμε ό,τι περνάει από το χέρι μας για να βρει το παράθυρο κλειστό…

 

[1] Ο όρος “θεματικό πάρκο” χρησιμοποιείται σχεδόν καταχρηστικά στην έκταση του κειμένου για να περιγράψει το σύνολο μιας γεωγραφικής έκτασης που χαρακτηρίζεται από μια κοινή κουλτούρα.
[2] Ο νέος αριστερός δήμαρχος Δ. Μπίρπας έχει εξαγγείλει ότι θα τελειώνει με αυτήν την κατάσταση και θα ανακαλέσει τις άδειες για τα τραπεζοκαθίσματα, ωστόσο δεν τον πολυπιστεύουμε μιας και όπως βλέπουμε έχει άλλες σημαντικότερες προτεραιότητες όπως η καταστροφή του Μπαρουτάδικου και η κοπή των δέντρων του Πατινάζ… Δεν περιμέναμε τίποτα καλύτερο…
[3] Πεζόδρομος επίσης γεμάτος με mainstream καφετέριες και μπαρ.
[4] Τα περισσότερα ονόματα μαγαζιών που συναντάει κανείς στην Αγ. Λαύρας ενισχύουν τον χαρακτήρα του θεματικού πάρκου: Ρακαδημία, Ρακοθεωρίες, Giarakaki, Ρακί Αμάν Μεζέ, Ποινολόγιο κ.λπ.

[Το παραπάνω κείμενο δημοσιεύτηκε στο δεύτερο τεύχος του περιοδικού Carex Flacca της κατάληψης Σινιάλο το Νοέμβρη ’14]