Α) ΠΟΙΟΣ Ο ΛΟΓΟΣ ΚΡΙΤΙΚΗΣ ΕΠΙ ΕΝΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ ΑΝΤΙΜΙΛΙΤΑΡΙΣΤΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ ΓΡΑΜΜΕΝΟ ΕΝΑΝ ΑΙΩΝΑ ΠΡΙΝ; ΟΙ ΟΠΟΙΕΣ ΙΔΕΕΣ ΤΟΥ ΛΙΜΠΚΝΕΧΤ ΠΟΥ ΕΠΙΔΕΧΟΝΤΑΙ ΚΡΙΤΙΚΗΣ ΑΦ’ΕΝΟΣ ΔΕΝ ΜΠΟΡΟΥΣΑΝ ΝΑ ΞΕΠΕΡΑΣΤΟΥΝ ΘΕΩΡΗΤΙΚΑ ΕΚΕΙΝΗ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ, ΑΦ’ΕΤΕΡΟΥ ΑΠΟΤΕΛΟΥΝ ΠΑΡΕΛΘΟΝ ΠΛΕΟΝ ΓΙΑ ΤΟ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ -ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΚΑΙ ΘΕΩΡΗΤΙΚΑ.
Οι θεωρίες φτιάχνονται για να δοκιμαστούν και να δεχθούν κριτική, ώστε να γεννήσουν νέες θεωρίες. Είναι γεννήματα του καιρού τους, περιγράφουν τον κόσμο της εποχής τους όσο καλύτερα μπορούν, προσπαθώντας να φέρουν στην αντίληψή μας περάσματα για πράξη. Περιέγραφε το θεωρητικό σχήμα του Λίμπκνεχτ ικανοποιητικά τον κόσμο του; Αρκετά. Επιδέχεται αυτό το θεωρητικό σχήμα κριτική; Ασφαλώς, καθώς αν δεν επιδεχόταν κριτικής, θα σήμαινε πως το σχήμα αυτό θα είχε νικήσει τον γερμανικό μιλιταρισμό –κάτι που δυστυχώς δεν έγινε.
Ως εδώ καλώς. Ωστόσο, πρέπει να μείνουμε μακρυά από μια ντεντερμινιστική αντίληψη σε σχέση με την κριτική θεωρία. Η αντίληψη της γερμανικής σοσιαλδημοκρατίας για τον μιλιταρισμό,την απελευθερωτική δύναμη της τεχνικής/βιομηχανικής ανάπτυξης και αρκετά άλλα είχε δεχθεί κριτική από σύγχρονούς της, μεταξύ άλλων τον Walter Benjamin. Ακόμα, η Α’ Διεθνής είχε ήδη διατυπώσει την ανάγκη κριτικής στον πατριωτικσμό και στο συνέδεριό της είχαν ήδη διατυπωθεί απόψεις που υποστήριζαν τη στρατιωτική απεργία σε επερίπτωση πολέμου. Η σκέψη της γερμανικής (και όχι μόνο) σοσιαλδημοκρατίας, η σκέψη της Β’ Διεθνούς και η σκέψη του Λίμπκνεχτ είχαν ήδη συναντήσει κριτική η οποία επαληθεύτηκε τα επόμενα χρόνια, όταν εκατομμύρια προλετάριοι αυτοκαταργήθηκαν. Προσοχή όμως! Της αυτοκατάργησης των προλετάριων στα πεδία μαχών του Α’ Π.Π. είχε προηγηθεί η αυτοκατάργησή τους στο πεδίο της θεωρίας. Η ήττα μας στη θεωρία προδιέγραψε τη συνέχεια, και δε μας πείθει καθόλου πως αυτή η ήττα ήταν ένα αναπόφευκτο γεγονός, προδιαγεγραμένο από κάποιο ιστορικό μέτρο ανάπτυξης του διανοητικού επιπέδου του κινήματος. Ήταν μια θεωρητική μάχη που δόθηκε ενάντια στην επικρατούσα αντίληψη της γερμανικής Σοσιαλδημοκρατίας και θα μπορούσε να είχε εξελιχθεί αρκετά διαφορετικά. Οι λόγοι της θεωρητικής μας ήττας στο προκείμενο –αλλά και σε κάθε τέτοια περίπτωση- για εμάς δεν είναι ένα γεγονός στο κομποσκοίνι του ιστορικισμού, αλλά μια στιγμή που μπορεί να αντανακλαστεί στο παρόν ανά πάσα στιγμή –και γι’ αυτο αξίζει διάσωσης στη μνήμη μας.
Έπειτα, στο σύγχρονο εγχώριο ανταγωνιστικό κίνημα η πληθώρα των αντιλήψεων σε σχέση με το μιλιταρισμό και τον αντιμιλιταρισμό θεωρούμε πως καθόλου απαλλαγμένη δεν είναι από αποκηρυγμένα στοιχεία της σκέψης του Λίμπκνεχτ. Αντιθέτως, πολλά από τα σφάλματα του Λίμπκνεχτ δεν έχουν απολογιστεί καν ως τέτοια από αρκετές μερίδες αντικαπιταλιστών και συνεχίζουν να αποτελούν γνώμονα αντιμιλιταριστικής σκέψης και δράσης.
~~~~~~
Β) ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΑΣΤΟΧΟ ΤΟ ΝΑ ΑΣΧΟΛΗΘΟΥΜΕ ΜΕ ΤΟ ΑΝ ΗΤΑΝ Η ΔΕΝ ΗΤΑΝ ΑΝΤΙΜΙΛΙΤΑΡΙΣΤΗΣ Ο ΛΙΜΠΚΝΕΧΤ ;
Μια βιβλιοκριτική που θα είχε ως στόχο το να αποφανθεί για το αν ο Καρλ Λίμπκνεχτ ήταν αντιμιλιταριστής ή όχι σύμφωνα με τις δικές μας ιδέες περί αντιμιλιταριστικής θεωρίας και πρακτικής θεωρούμε πως δεν θα είχε καμία πολιτική αξία: θα ήταν πιο πολύ κάτι σαν ακαδημαϊκή άσκηση ή Ιερά Σύνοδος για τη σωστή ερμηνεία ιερών βιβλίων. Έχοντας ως δεδομένο εξ’ αρχής πως ο Λίμπκνεχτ ήταν αντιμιλιταριστής –εφ’ όσον έτσι προσδιόριζε ο ίδιος τον εαυτό του- , ασχολούμαστε με το θεωρητικό του σχήμα και με τις αντιλήψεις του για την εποχή του, τις αντιπαραθέτουμε με την ιστορία –όπως ξετυλίχθηκε-, κάποιες από τις αντίπαλές του αντιμιλιταριστικές απόψεις από τότε, κάποιες από τις σύγχρονες σκέψεις μας περί αντιμιλιταρισμού και προσπαθούμε να βγάλουμε κάποια πολιτικά συμπεράσματα χρήσιμα για σήμερα.
Μια τέτοια διαδικασία έχει μια ουσιώδη διαφορά από διαδικασίες του τύπου «ας εξετάσουμε αν ήταν ή δεν ήταν καλός αντιμιλιταριστής ο Λίμπκνεχτ»: αποτελεί μια ζωντανή διαδικασία από πολιτικά υποκείμενα που βρίσκονται εντός των υποθέσεων με τις οποίες καταπιάνονται. Εν ολίγοις, μια τέτοια διαδικασία είναι πολιτική, έχει ζωντανά διακυβεύματα, είναι διαλεκτική, αποτελείται από υποκείμενα εκτεθειμένα και με γνώμονα την περαιτέρω έκθεση. Αν το καλοσκεφτούμε, όλα αυτά είναι στοιχεία που πάντα απουσιάζουν από ιδεολογικές ή ακαδημαϊκές προσεγγίσεις. Το διακύβευμά μας εδώ είναι η κριτική στις ιδέες του σαφώς αντιμιλιταριστή Λίμπκνεχτ και γνώμονας η διαλεκτική τους με τον αντιμιλιταρισμό, την υπόθεση της απελευθέρωσης και εμάς.
~~~~~~
Γ) ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΝΤΡΟΠΗ ΝΑ ΑΣΚΟΥΜΕ ΚΡΙΤΙΚΗ ΣΕ ΜΙΑ ΦΙΓΟΥΡΑ ΠΟΥ -ΠΕΡΑΝ ΤΟΥ ΠΑΝΘΟΜΟΛΟΓΟΥΜΕΝΟΥ ΒΑΡΟΥΣ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ- ΒΡΗΚΕ ΤΟΣΟ ΤΡΑΓΙΚΟ ΘΑΝΑΤΟ;
Αυτή η ερώτηση μετατοπίζει το θέμα από τις ιδέες στα πρόσωπα και από την κριτική στην υμνολογία ή την υβρεολογία. Απ’ όσα έχουμε ήδη πει, πρέπει να είναι πλέον προφανές ποιος είναι ο σκοπός μαςκαι ποιος όχι.
Ωστόσο,με αφορμή αυτή την ατυχή ερώτηση ας πούμε δύο ακόμα απαραίτητα πράγματα. Ο Λίμπκνεχτ (όπως και η Ρόζα Λούξεμπουργκ) αποτελεί αδιαμφησβήτητα μια συγκινητική φιγούρα, αφ’ ενός λόγω της τραγικότητας της ιστορίας του –θανατώθηκε υπερασπίζοντας μόνος μέσα στη κοινοβουλευτική του ομάδα, κάτι το οποίο επαληθεύτηκε λίγο αργότερα με το ζωώδη θάνατο εκατομμυρίων-, αφ’ ετέρου λόγω της κοινότητας της έντασης κάποιων εκ των «ανησυχιών» τους με τις δικές μας. Σε αντίθεση με τους προσκυνητές του –που τον θέλουν ακινητοποιημένο σε ένα βιογραφικό κάδρο-, όσο και με τους υβριστές του –που τον θέλουν ακινητοποιημένο ως υποσημείωση σε κάποιο ιερό βιβλίο, εμείς διεκδικούμε την ανακίνηση των ιδεών του από το ιστορικό τους πλαίσιο.
Leave a Reply